Piemont – królestwo nebbiolo i barbery

Piemont jest jednym z najbardziej prestiżowych regionów winiarskich we Włoszech. Położony w północno-zachodniej części tego kraju, znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie Alp (od strony północnej) oraz bliskim sąsiedztwie Morza Śródziemnego (od południa). Podgórskie usytuowanie znajduje odzwierciedlenie już w samej nazwie regionu, która w tłumaczeniu oznacza “u podnóża gór”.

Klimat Piemontu określany jest jako umiarkowany chłodny. Bliskość Alp oraz Morza Śródziemnego mają duże znaczenie dla warunków uprawy winorośli. W ciągu dnia występują tu znaczne wahania temperatury, które skutkują powstawaniem mgieł, unoszących się o poranku. Jest to bardzo charakterystyczny element krajobrazu, z którym kojarzone są piemonckie winnice. Krzewy winorośli rosną najczęściej na wzniesieniach o wysokości od 150 do 400 m. Najlepsze siedliska znajdują się na stokach położonych wyżej, gdzie rośliny mają lepszy dostęp do słońca, którego przez krótszy okres wegetacji jest tutaj mniej w porównaniu do innych włoskich regionów.

Apelacje w regionie

Potwierdzeniem wyjątkowości tego regionu może być fakt, że w jego granicach występują jedynie apelacje o najwyższym statusie w klasyfikacji jakościowej, czyli DOC i DOCG. Wśród najbardziej rozpoznawalnych apelacji znajdują się:
DOC - Langhe Nebbiolo, Piemonte Nebbiolo, Piemonte Barbera, Barbera d’Alba
DOCG - Barolo, Barbaresco, Gattinara, Roero, Barbera d’Asti, Barbera d’Asti Sottozona “Nizza”, Barbera del Monferrato Superiore.

Odmiany Piemontu, czyli nebbiolo i spółka

Nebbiolo

Niekwestionowanym „królem” wśród odmian regionu jest nebbiolo. Któż z nas, kto choć trochę słyszał o winach z Piemontu, nie poznał romantycznej nieco historii o delikatnej mgle (nebbia) spowijającej zbocza winnic o poranku. Od nich swoją nazwę wzięła odmiana nebbiolo. Nie dajmy się jednak zwieść tej otoczce łagodności. Jest to odmiana z której powstają mocno taniczne wina o wysokim poziomie kwasowości, co jednocześnie stanowi o ich potencjale starzenia. W ich przypadku odpowiednio długi czas dojrzewania w beczkach a następnie w butelkach, jest wskazany i dokładnie określony przez przepisy apelacji. 

W przypadku Barolo minimalny czas dojrzewania wina to 3 lata (18 miesięcy w beczce) oraz 5 lat dla klasy riserva, dla Barbaresco jest to odpowiednio 26 miesięcy (w tym min. 9 miesięcy w beczce) oraz 50 miesięcy (24 miesiące w beczce) dla klasy riserva.

Na styl win z nebbiolo oczywiście mają wpływ gleby, na których rośnie winorośl. Więcej wapieni w podłożu powoduje (np. w apelacji Barolo) powoduje że otrzymywane wina mają lżejszą, delikatniejszą budowę. Występowanie gleb z przewagą gliny i piaskowca skutkuje tym, że wina z owoców, które rosły na takim podłożu, są bardziej intensywne i mocniej zbudowane. 

Jak pachnie i smakuje nebbiolo? Wśród charakterystycznych aromatów tej odmiany można wymienić nuty ciemnych owoców wiśni (także suszonych), czereśni, malin, aromat płatków róży czy suszonych kwiatów (potpourri), anyżu, skóry, lukrecji, a także kakao a nawet trufli. Wina z tej odmiany charakteryzuje wysoki poziom kwasowości, wyraziste taniny i dość wysoki poziom alkoholu.

Dolcetto

W tłumaczeniu słodziutki, to wcześnie dojrzewająca odmiana (4 tygodnie przed nebbiolo), dająca wina o głębokim, ciemnym kolorze oraz niskiej kwasowości. Najlepiej rośnie na podłożu zawierającym margle. W piemonckich winnicach otrzymuje niestety mniej korzystne siedliska, ponieważ te najlepsze przeważnie zawsze są przeznaczane dla nebbiolo. Z dolcetto powstają miękkie i wyraźnie owocowe wina, pachnące często lukrecją i migdałami. Są przeznaczone do szybkiej konsumpcji, czyli 2-3 lata od zabutelkowania. Jeżeli mamy do czynienia z winem z apelacji Dolcetto d’Alba lub Dolcetto di Ovada, gdzie powstają wina o wyższej jakości, to czas ten wydłuża się do 5 lat.

Barbera

Wbrew wielkiej popularności nebbiolo, i nieco mniejszej dolcetto, największy obszar upraw przypada na odmianę barbera. Przez długi czas była uznawana za odmianę na wino ludu właśnie ze względu na duże rozprzestrzenienie i wysokie plony. Badania genetyczne pokazują, że barbera nie jest spokrewniona z innymi odmianami z Piemontu. Może to wskazywać na jej stosunkowo krótką historię w tym regionie. Dojrzewa później w porównaniu do dolcetto, ale wcześniej niż nebbiolo. Jedną z charakterystycznych cech barbery jest zdolność do zachowania naturalnie wysokiej kwasowości nawet w cieplejszym klimacie. To właśnie sprawia, że próby uprawy tej odmiany, podejmowane w krajach takich jak Australia, Argentyna czy USA (w Kalifornii) przynoszą obiecujące rezultaty.

Co charakteryzuje wina z tej odmiany? Przede wszystkim intensywny, rubinowy kolor - to z tej przyczyny wina z barbery były dawniej używane do korekcji koloru win z nebbiolo w apelacjach Barolo i Barbaresco. Charakterystyczne dla barbery są również niski poziom tanin oraz wysoka kwasowość, wynikająca z nadprodukcji owoców. Pomimo odmiennego charakteru tej odmiany w porównaniu do nebbiolo, przy dobrze przeprowadzonej winifikacji i dojrzewaniu można otrzymać z niej wina, które nie ustępują jakością tym najlepszym Piemontu.

Występujące w regionie zróżnicowanie mezoklimatów oraz gleb powoduje, że mamy do czynienia z mnogością stylów barbery - od wyraźnie owocowych win, po te, którym służy dłuższy czas dojrzewania oraz kontakt z beczką. Pierwsze próby stworzenia beczkowanej wersji barbery podjął Giacomo Bologna (słynna etykieta Brico dell Uccelone). Okazało się, że kontakt z drewnem dodaje charakteru nie tylko dość neutralnym aromatom barbery, ale także wzmacnia strukturę tanin, łagodzi kwasowość oraz ogranicza postępowanie procesu redukcji, do którego barbera ma naturalną skłonność.

Za najlepsze wina z tej odmiany uznaje się obecnie te, które pochodzą z apelacji DOCG Barbera d’Asti. Tuta barbera otrzymuje najlepsze siedliska, nie nebbiolo. Największe pod względem zajmowanej powierzchni są apelacje DOC: Alba, Asti i Monferrato. W obrębie DOC Barbera d’Asti wyróżnione zostały trzy wyjątkowe subregiony dla barbery, w tym Nizza. Nizza jest najcieplejszą częścią tego obszaru, stąd owoce i wina tu wyprodukowane charakteryzują się wyjątkowymi walorami.

Guasti Clemente

Potwierdzeniem wyjątkowości win z barbery niech będą wina od znakomitego piemonckiego producenta Guasti, które od niedawna znajdują się w naszej ofercie. Clemente Guasti założył winiarnię w roku 1946 w gminie Nizza Monferrato. Jako pierwszy umieścił na etykietach win dokładne miejsce pochodzenia winogron, użytych do produkcji, nawiązując tym samym do pojęcia cru, które znamy doskonale z innych regionów winiarskich, jak chociażby z Burgundii. Jest to wyrazem troski o najwyższą jakość wytwarzanych win. Jego 100% Barbera cru, jest dumą winiarni aż do dnia dzisiejszego. Clemente Guasti od początku dbał o rozwój winiarni również pod względem technologicznym. Jako pierwszy w regionie wprowadził metodę Charmata do produkcji win musujących, co zostało upamiętnione przez włoską telewizję RAI.

Obecnie winiarnią, położoną w Nizza Monferrato gdzie znajdują się piwnice, z równie wielką pasją zarządza siostrzeniec Clemente - Enrico Piantato. Najbardziej istotnym projektem, którym zajmowano się w ostatnich latach, był projekt Nizza, który polegał na badaniu najbardziej optymalnego siedliska dla odmiany barbera oraz staraniu się o nadanie statusu DOCG dla tego obszaru. Nizza otrzymała oficjalnie status apelacji DOCG w 2014 roku, co było ogromnym sukcesem zarówno dla rodziny Guasti, jak również innych producentów, którzy posiadają winnice w tym regionie oraz perspektywa na zwiększenie rozpoznawalności win z tego regionu w innych częściach świata.

Białe wina z Piemontu

Pomimo zdecydowanej przewagi win czerwonych jeśli chodzi o popularność i wielkość produkcji, w Piemoncie powstają również znakomite wina białe, głównie spokojne ale także musujące. Wśród białych odmian należy wymienić: - cortese - bazę do tworzenia białych win o orzeźwiającej kwasowości oraz charakterystycznym mineralnym/kredowym finiszu; najbardziej znane jej wydanie pochodzi z apelacji Gavi DOCG, - moscato bianco - aromatyczna odmiana wykorzystywana do tworzenia win słodkich, głównie musujących, w apelacji Moscato d’Asti; wina te z reguły mają niższy poziom alkoholu, mogą różnić się między sobą intensywnością musowania (frizzante - delikatnie musujące, zamykane klasycznym korkiem; spumante - intensywnie musujące, butelkowane jak inne wina musujące), - chardonnay - odmiana międzynarodowa, która przyjęła się także w Piemoncie. Wina charakteryzują się aromatami owoców tropikalnych (ananas), dojrzałych jabłek, przypraw (takich jak gałka muszkatołowa) oraz chrupką kwasowością. W apelacji DOC Piemonte Chardonnay często występuje w wersji beczkowanej. Chardonnay jest tu także wykorzystywane do tworzenia win musujących, produkowanych metodą tradycyjną (nierzadko w połączeniu z pinot noir).