Franciacorta: Historia i terroir włoskiej perły winiarstwa
Franciacorta to niewielki, lecz niezwykle prestiżowy region winiarski położony w Lombardii, w północnej części Włoch. Słynie on na całym świecie z produkcji najwyższej jakości win musujących, tworzonych z poszanowaniem tradycyjnej metody szampańskiej.
Gdzie leży Franciacorta?
Region winiarski Franciacorta zlokalizowany jest w prowincji Brescia, na malowniczych wzgórzach rozciągających się na południowy wschód od brzegów Jeziora Iseo. Obszar ten ma kształt zbliżony do kwadratu i zajmuje pas o szerokości około 25 km – od rzeki Oglio na zachodzie aż po dolinę rzeki Mella i przedmieścia Brescii na wschodzie.
Symbol regionu
Chociaż apelacja Franciacorta pozostaje mniej znana na arenie międzynarodowej niż jej francuski odpowiednik, jej produkty są powszechnie uznawane za absolutną czołówkę włoskiego winiarstwa. Oczywiście, klasyki takie jak Prosecco czy Moscato d’Asti mają swoje ugruntowane miejsce, jednak reprezentują one styl lżejszy i mniej skomplikowany. Franciacorta natomiast słynie ze złożoności, finezji i elegancji, które stawiają ją w jednym rzędzie z najlepszymi na świecie.
Jako włoska odpowiedź na Szampana, Franciacorta powstaje metodą klasyczną z odmian Chardonnay i Pinot Noir, z dopuszczalnym dodatkiem Pinot Bianco. Wina te dostępne są zarówno w wersjach nierocznikowych, jak i prestiżowych millesimato (rocznikowych). Klasyczna biała wersja ma swój różowy odpowiednik – Rosé, gdzie wino bazowe musi zawierać minimum 25% Pinot Noir. Istnieje także unikalny dla regionu styl Satèn, produkowany wyłącznie z białych odmian (Chardonnay i Pinot Bianco), będący odpowiednikiem francuskiego blanc de blancs. Profil smakowy klasycznej Franciacorty Brut często nawiązuje do nut brioszki, herbatników, cytrusów i charakterystycznego akcentu drożdżowego.
Franciacorta i Szampania - dwie historie, różna skala
Kluczowe różnice między Franciacortą a Szampanią sprowadzają się do dwóch aspektów: historii i skali produkcji. Nowoczesna historia Franciacorty liczy nieco ponad pół wieku, podczas gdy tradycja szampańska sięga blisko 350 lat wstecz. Roczna produkcja w Lombardii wynosi około 27 000 hektolitrów, podczas gdy we Francji jest to aż 2 700 000 hektolitrów – czyli 100 razy więcej. Największe domy szampańskie, założone jeszcze w XVIII wieku, potrafią indywidualnie wyprodukować więcej wina niż wszyscy producenci z Franciacorty razem wzięci.
Narodziny legendy: od pierwszej butelki do statusu DOCG
Styl, z którego dziś słyną wina Franciacorta, oraz status DOCG to stosunkowo nowe zjawiska we włoskim winiarstwie. Pierwsze wino musujące pod nazwą Franciacorta powstało w winiarni Berlucchi pod koniec lat 50. XX wieku jako świadoma i udana próba stworzenia produktu na wzór szampana. Sukces ten zainspirował innych producentów, co doprowadziło do dynamicznego rozwoju. W 1967 roku ustanowiono apelację DOC Franciacorta, która obejmowała zarówno wina musujące, jak i spokojne.
Przełom nastąpił w 1995 roku, kiedy dzięki intensywnym staraniom lokalnego konsorcjum – Consorzio per la Tutela del Franciacorta – wina musujące z tego regionu uzyskały najwyższy status jakości, czyli DOCG. Konsorcjum promowało rygorystyczne zmiany: ograniczenie wydajności z hektara, delikatniejsze metody tłoczenia winogron oraz stopniową eliminację szczepu Pinot Grigio – wszystko w imię bezkompromisowej jakości.
Wszystkie wina z tej apelacji muszą dojrzewać na osadzie drożdżowym w butelce, co buduje ich złożoność. Minimalne okresy leżakowania są ściśle określone:
- 18 miesięcy dla win bez oznaczenia rocznika (non-vintage),
- 24 miesiące dla Rosé i Satèn,
- 30 miesięcy dla win rocznikowych (millesimato),
- 60 miesięcy dla win typu Riserva.
Tak rygorystyczne normy, w połączeniu z niewielką skalą produkcji, wyjaśniają, dlaczego ceny butelek z Franciacorty są relatywnie wysokie, nierzadko osiągając znaczne kwoty.
Sekret wyjątkowego terroir Franciacorty
Kluczem do sukcesu regionu – obok pasji i precyzji producentów – jest unikalne siedlisko (terroir). Ciepłe, słoneczne dni letnie przeplatają się z chłodnymi nocami, co pozwala winogronom osiągnąć pełną dojrzałość przy jednoczesnym zachowaniu wysokiego poziomu kwasowości, niezbędnej do produkcji win długowiecznych. Stabilność termiczną przez cały okres wegetacyjny zapewnia łagodzący wpływ pobliskiego Jeziora Iseo.
Ogromną rolę odgrywa tu także topografia. Alpy na północy chronią region przed surowymi wpływami klimatu kontynentalnego, a lokalne pagórkowate ukształtowanie terenu stanowi naturalną osłonę dla winnic. Gleby, uformowane przez działalność lodowcową, są żwirowe, kamieniste i bogate w minerały, co zapewnia doskonały drenaż i idealne warunki do uprawy winorośli najwyższej jakości.
Pochodzenie nazwy i wina spokojne z Curtefranca
Gdy w 1995 roku wina musujące awansowały do statusu DOCG, pojawiła się potrzeba odrębnego sklasyfikowania win spokojnych (niemusujących), które nie mogły już nosić nazwy Franciacorta. Otrzymały one własną apelację – początkowo Terre di Franciacorta, a od 2008 roku Curtefranca. Obie nazwy, Franciacorta i Curtefranca, według podań historycznych oznaczają „Dwór Franków” i nawiązują do warowni zakładanych na tym terenie przez imperium Franków w VIII wieku.
