Rioja – jeden z najważniejszych regionów winiarskich Hiszpanii

Rioja to nazwa zarówno najmniejszej z 17 wspólnot autonomicznych, na które podzielona jest Hiszpania, jak i nazwa apelacji, w której powstają wina sygnowane DOCa Rioja. Ale żeby nie było za łatwo, to granice administracyjne wspólnoty autonomicznej o nazwie Rioja nie pokrywają się z granicami apelacji o tej samej nazwie, gdyż ta ostatnia obejmuje swym zasięgiem także tereny leżące w południowej części Kraju Basków (Rioja Alavesa) i południowo-zachodniej Nawarze (część Rioja Oriental).

Obszar uprawy winorośli ciągnie się na długości prawie 100 kilometrów z zachodu na wschód, po obu brzegach rzeki Ebro. Obejmuje swym zasięgiem siedem dolin utworzonych przez jej dopływy, a każda cieszy się własnym mikroklimatem, co czyni riojańską ziemię miejscem o niezwykłym bogactwie zróżnicowanych siedlisk, dających możliwości tworzenia bardzo odmiennych nieraz win. W Rioja obserwuje się wpływ dwóch różnych typów klimatu – atlantyckiego i śródziemnomorskiego – stąd tak duża rozmaitość lokalnych win.

Riojańskie winogrady, w sumie 66.797 hektarów, znajdują się na terenie o długości 100 kilometrów i  szerokości 40 kilometrów, a najwyżej położone z nich znajdują się na wysokości 900 metrów n.p.m.

Winiarnie, w których powstają wina sygnowane DOCa Rioja powstają na terenie trzech różnych wspólnot autonomicznych (118 z nich znajduje się w La Rioja, 18 w Kraju Basków, 8 w Nawarze) i jednej enklawie w Kastylii-León (Hacienda El Ternero w Miranda de Ebro).

PODREGIONY W APELACJI RIOJA

• RIOJA ALTA: To prawdziwe zagłębie riojańskich win i największe na świecie nagromadzenie stuletnich winiarni. Obecnie w Rioja Alta działa 77 winiarni.
• RIOJA ALAVESA: Na północno-wschodnim brzegu rzeki Ebro leży Rioja Alavesa. Z tutejszego morza nierzadko historycznych winnic wyłaniają się w niektórych miejscach awangardowe budynki winiarni będące dziełem słynnych architektów. Działa tu 18 winiarni.
• RIOJA ORIENTAL: Na wschodzie znajduje się Rioja Oriental; na jej obszar składają się terytoria należące do wspólnoty autonomicznej La Rioja i Nawarra. Dawniej obszar ten nosił nazwę Rioja Baja. Jest to kraina, która oddycha winem od czasów Cesarstwa Rzymskiego, kiedy to zachęcano lokalnych mieszkańców do uprawy winorośli. Dziś wino powstaje tu w 49 winiarniach.

W przeszłości wina riojańskie w zdecydowanej większości były winami kupażowanymi – to znaczy powstawały z winogron uprawianych we wszystkich trzech podregionach, a na etykietach nie było specyfikacji, z którego konkretnie obszaru dane wino pochodzi. Na etykiecie widniała tylko nazwa apelacji – DOCa Rioja. Z czasem zaczęło się to zmieniać, i obecnie na wielu już winach można znaleźć określenia, z którego konkretnie obszaru pochodzi dane wino, czy z Rioja Alta czy Rioja Alavesa, a nawet z której gminy czy winnicy.

PODZIAŁ WIN RIOJA

• Vino de Zona: Wino powstałe z owoców winorośli w całości uprawianej w odpowiedniej strefie apelacji Rioja – Rioja Alta, Rioja Alavesa lub Rioja Oriental. Tym sposobem wina wiernie odzwierciedlają specyfikę danego terytorium. Vino de Munipio – wino gminne Wina klasyfikowane jako
• Vino de Municipio: mogą powstawać w obrębie wyznaczonych 144 gmin, których nazwy mogą pojawiać się na etykietach od 1999 roku. Wina gminne powstają wyłącznie z owoców winorośli uprawianej na terenie konkretnej gminy. Ta klasyfikacja umożliwia wyeksponowanie kontrastów między gminami i ich winami.
• Vino de Viñedo Singular: Wino z pojedynczej winnicy Klasyfikacja Vino de Viñedo Singular jest bezpośrednio związana z siedliskiem i została wprowadzona w 2017 roku. Umożliwia wyłonienie win o szczególnym pochodzeniu, najczęściej powstających z parceli o unikalnych cechach, z owoców starych, ponad 35 letnich winnic o ograniczonej wydajności, zbieranych ręcznie. Wina poddawane są dodatkowo drugiej degustacji, której celem jest potwierdzenie ich wyjątkowo wysokiej jakości.

RODZAJE WIN RIOJA

Genérico: Są to zazwyczaj młode, niedojrzewające w dębie wina, które cechuje świeżość i owocowość. Kategoria ta może jednak obejmować również inne wina, które nie wpasowują się w schemat crianza, reserva lub gran reserva, nawet jeśli zostały poddane procesom starzenia.

Roble: Wino młode, które dojrzewało w dębie krócej niż rok; w praktyce przez okres od 3 do 6 miesięcy.

Crianza: Wina starzone przez co najmniej 2 lata, które spędziły minimum rok w 225-litrowych dębowych beczkach. W przypadku win białych i różowych minimalny okres leżakowania w beczkach wynosi 6 miesięcy. Wina w kategorii crianza zawsze charakteryzują się równowagą i harmonią między aromatami owocowymi (pierwotnymi) a nutami beczkowymi (aromaty wtórne).

Reserva: Wina dojrzewane przez co najmniej 3 lata, z czego minimum rok w beczce, a następnie przynajmniej  6 miesięcy w butelce. W przypadku win białych i różowych okres dojrzewania wynosi 2 lata, z czego 6 miesięcy w 225-litrowych beczkach. Wina w klasie reserva prezentują większą złożoność; posiadają  trzy rodzaje aromatów: owocowe (aromaty pierwotne), drzewne (aromaty wtórne) i wreszcie starzenia (aromaty trzeciorzędne), takie jak tytoń, skóra, trufla.

Gran reserva: Wina z doskonałych roczników, które leżakowały łącznie przez 5 lat, w tym co najmniej 2 lata w 225-litrowych dębowych beczkach i 2 lata w butelce. Wina białe i różowe dojrzewają przez 4 lata, w tym co najmniej 6 miesięcy w dębowych beczkach. Wina gran reserva charakteryzują się dużą złożonością oraz intensywnością aromatów, szlachetnością i elegancją.

W Rioja powstają także, przy zastosowaniu metody tradycyjnej, wina musujące – Rioja Sparkling Wine. Do ich produkcji można stosować wszystkie odmiany winogron dozwolone w apelacji. W przypadku różowych win musujących co najmniej 25 procent muszą stanowić ciemne odmiany winogron. Minimalny czas dojrzewania nad osadem z drożdży po wtórnej fermentacji wynosi 15 miesięcy.

Odmiany winorośli dopuszczone do uprawy w apelacji Rioja to:

• ciemne – tempranillo, garnacha tinta, graciano, mazuelo, maturana tinta
• jasne – viura, garnacha blanca, malvasía, tempranillo blanco, maturana blanca, turruntés, chardonnay, sauvignon blanc, verdejo.